Τα παιδιά ανακαλύπτουν τις ικανότητες τους.
Ο ρόλος των γονιών.

Από την στιγμή που φέρνεις το παιδί σου στην ζωή θέλεις να κάνεις το καλύτερο δυνατό γι αυτό. Να του παρέχεις όλα εκείνα τα εφόδια που θα του εξασφαλίσουν σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία. Όλοι θέλουν το παιδί τους να είναι χαρούμενο, κοινωνικό, ικανό να ανταπεξέλθει σε αντιξοότητες, να έχει μια καλή σταδιοδρομία και να πετύχει σαν ενήλικας στην επαγγελματική και προσωπική ζωή του.
Κανείς δεν διδάχθηκε πως να είναι γονέας, είναι λογικό λοιπόν, πολλοί να μπαίνουν σε μια διαδικασία αμφιβολιών και ερωτήσεων …
• «Είμαι καλή μαμά - καλός μπαμπάς»;
• «Μεγαλώνω σωστά το παιδί μου»;

Η τάση της κοινωνίας για το πώς πρέπει να είναι ένα επιτυχημένο παιδί άρα και ενήλικας, καθορίζεται από ορισμένα κριτήρια. Αυτό πολλές φορές δημιουργεί ένα άγχος στον γονέα το οποίο δυστυχώς το μεταφέρει στο παιδί.
Αυτά τα κριτήρια καθορίζονται από κάποιους άξονες. Ας εξετάσουμε δυο βασικούς.
1. Ένας άξονας είναι το εκπαιδευτικό σύστημα. Η βαθμολογία που φέρνει το παιδί, το χαρακτηρίζει ως ικανό ή λιγότερο ικανό.
2. Άλλος άξονας είναι οι αλληλεπιδράσεις του παιδιού με τους συνομήλικους και με τους ενήλικες. Αν είναι κοινωνικό και αλληλοεπιδρά «φυσιολογικά» οι γονείς είναι ήσυχοι. Εάν είναι πιο εσωστρεφές και αλληλοεπιδρά διαφορετικά του «φυσιολογικού» ίσως υπάρχει ανησυχία.
Ο τρόπος που θα προσεγγίσει κάποιος τα πράγματα, θα τον αφήσει περισσότερο ή λιγότερο αγχωμένο και ανήσυχο.
Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης.
Το 1983 ο Howard Gardner* ανέπτυξε μια θεωρία που έμελλε να αλλάξει τελείως τα όσα μέχρι τότε γνωρίζαμε για την ανθρώπινη νοημοσύνη. Στο βιβλίο του «Frames of Mind», διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης σύμφωνα με την οποία, η νοημοσύνη κάθε ανθρώπου χωρίζεται σε εννιά (τουλάχιστον) τομείς, οι οποίοι εδρεύουν σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Σαφώς και τα εννιά είδη είναι σημαντικά και συνεργάζονται αλλά, κάθε άνθρωπος έχει έναν διαφορετικό «χάρτη κατανομής» ευφυΐας. Η ευφυΐα (ή οι ευφυΐες του κάθε ανθρώπου) δεν είναι κάτι παγιωμένο, αλλά αναπτύσσεται όσο μαθαίνει και «δουλεύει» με αυτήν.
Ο κάθε άνθρωπος, λοιπόν, έχει διαφορετικά κατανεμημένη την ευφυΐα του και αυτό τον κάνει διαφορετικό. Ωστόσο, έχει σημασία ο γονέας να γνωρίσει τις ευφυίες του παιδιού του και να το βοηθήσει να τις εξελίξει δηλαδή, να βρει μέσω αυτών τα ταλέντα και τις ικανότητές του.
Μουσική - ρυθμική νοημοσύνη
Μουσική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να απολαμβάνεις, να εκτελείς και να συνθέτεις μουσικά κομμάτια. Εμπεριέχει ευαισθησία στην κίνηση, στο ρυθμό και στη χροιά του ήχου καθώς και ανταπόκριση στις συναισθηματικές εφαρμογές σ’ αυτά. Τα άτομα που διαθέτουν μουσική νοημοσύνη μαθαίνουν καλύτερα μέσω της ανάγνωσης. Μάλιστα, χρησιμοποιούν τραγούδια ή το ρυθμό για να μάθουν ή να απομνημονεύσουν πληροφορία. Οι συνθέτες, οι μουσικοί και οι τραγουδιστές παρουσιάζουν αυτήν τη νοημοσύνη καθώς και οι μαθητές που συναρπάζονται από το τραγούδι των πουλιών έξω από το παράθυρο και οι οποίοι χτυπούν σύνθετους ή απλούς ρυθμούς πάνω στα θρανία με τα μολύβια τους.

Χωρικοταξική νοημοσύνη
Νοημοσύνη χώρου είναι η ικανότητα να παρατηρείς και να χειρίζεσαι νοερά με επιδεξιότητα μια μορφή ή αντικείμενο, να παρατηρείς και να δημιουργείς τάσεις, ισορροπίες και συνθέσεις με μια παραστατική και χωρική έκθεση. Τα άτομα με παραστατική νοημοσύνη διαθέτουν πολύ ισχυρή οπτική μνήμη, καλλιτεχνική τάση και φαντασία. Επίσης, έχουν πολύ καλό προσανατολισμό στο χώρο και συντονισμό χεριών – ματιών. Τέτοιου τύπου νοημοσύνη απαιτείται στους αρχιτέκτονες, γλύπτες, καλλιτέχνες και μηχανικούς. Τη διαθέτει ο κυβερνήτης του πλοίου, ο οποίος βρίσκει την πορεία στο δισδιάστατο ωκεανό ή ο πιλότος του αεροπλάνου, ο οποίος κατευθύνει το σκάφος στον τρισδιάστατο χώρο της ατμόσφαιρας. Τη διαθέτει ο σκακιστής, αλλά και ο γλύπτης που αναπαριστάνει στη σκέψη του ένα κλειστό χώρο. Διακρίνει, επίσης εκείνους τους μαθητές που ενδιαφέρονται για γραφήματα, χάρτες και εικόνες, συγκροτούν τις ιδέες τους πριν να τις γράψουν, μουντζουρώνουν τις σημειώσεις τους με πολύπλοκα μοτίβα.

Γλωσσική νοημοσύνη
Η γλωσσική νοημοσύνη δεν εμπεριέχει μόνο τρόπους παραγωγής της γλώσσας, αλλά και την ευαισθησία για λεπτές αποχρώσεις, κανόνες και ρυθμούς της γλώσσας. Αυτό το είδος νοημοσύνης σχετίζεται με λέξεις, είτε προφορικά είτε γραπτά. Οι άνθρωποι με λεκτική-γλωσσική νοημοσύνη επιδεικνύουν μια ευκολία στη χρήση των λέξεων και της γλώσσας και στην κατανόηση οδηγιών και σημασιών λέξεων. Είναι συνήθως καλοί στην ανάγνωση, στον γραπτό λόγο, στην αφήγηση ιστοριών και στην απομνημόνευση λέξεων και ημερομηνιών. Επίσης, αυτοί οι άνθρωποι διαθέτουν πειθώ, δράση και χιούμορ. Μαθαίνουν ξένες γλώσσες πολύ εύκολα καθώς έχουν υψηλή λεκτική μνήμη και ανάκληση και μια ικανότητα να καταλαβαίνουν και να χειρίζονται σωστά τη σύνταξη και τη δομή. Συγγραφείς δικηγόροι, φιλόσοφοι, πολιτικοί, ποιητές, φιλόλογοι και δάσκαλοι κατέχουν την γλωσσική νοημοσύνη σε υψηλό βαθμό.

Λογικομαθηματική νοημοσύνη
Είναι η ικανότητα να ερευνάς σχέδια, κατηγορίες και σχέσεις με το χειρισμό αντικειμένων ή συμβόλων και να πειραματίζεσαι με έναν ελεγχόμενο και πειθαρχημένο τρόπο. Σχετίζεται με αριθμούς και με τη λογική. Παρόλο που τα άτομα με λογική / μαθηματική νοημοσύνη θα περίμενε κανείς να υπερέχουν στα μαθηματικά, στο σκάκι, στον προγραμματισμό υπολογιστών και σε άλλες λογικές ή αριθμητικές δραστηριότητες, η αλήθεια είναι ότι διαθέτουν ιδιαίτερες ικανότητες συλλογισμού, αναγνώρισης περιληπτικών σχεδίων, επιστημονικής σκέψης και έρευνας καθώς και εκτέλεσης σύνθετων υπολογισμών. Επιστήμονες, μαθηματικοί, μηχανικοί, ιατροί, οικονομολόγοι και φιλόσοφοι βασίζονται σε αυτήν τη νοημοσύνη, καθώς επίσης και μαθητές που προτιμούν να ασχολούνται με τα στατιστικά και που αναλύουν με προσοχή τα δεδομένα προσωπικών ή σχολικών προβλημάτων προτού δοκιμάσουν συστηματικές λύσεις.

Κιναισθητική νοημοσύνη
Σωματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να χρησιμοποιείς εξαίρετα και συνδυασμένα τις κινητικές δεξιότητες στα αθλήματα (εκτέλεση και επινόηση). Η σωματική νοημοσύνη υποκινεί το σώμα να λύνει προβλήματα, να επινοεί νέες καταστάσεις και να μεταβιβάζει ιδέες και συναισθήματα... Είναι επίσης ορατή σε παιδιά που απολαμβάνουν τα παιχνίδια στην τάξη και τους σχολικούς χορούς, που προτιμούν να παρουσιάζουν τις εργασίες τους με μοντέλα παρά με κείμενο και που ρίχνουν με επιτυχία το τσαλακωμένο τους χαρτί μέσα στο καλάθι των αχρήστων πετώντας το πάνω από τα κεφάλια των συμμαθητών τους. Μαθαίνουν καλύτερα μέσα από τη σωματική δραστηριότητα παρά με την ανάγνωση ή την ακρόαση και χρησιμοποιούν τη σωματική μνήμη, δηλαδή θυμούνται πράγματα μέσω του σώματός τους παρά μέσω λέξεων (λεκτική μνήμη) ή εικόνων (οπτική μνήμη). Πιο συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά της σωματικής νοημοσύνης είναι ο αβίαστος έλεγχος των κινήσεων, ο έλεγχος προσχεδιασμένων κινήσεων, η αρμονία σώματος και εγκεφάλου, οι μιμητικές ικανότητες και η βελτίωση των λειτουργιών του σώματος. Αυτό το είδος νοημοσύνης απαιτεί δεξιότητες και συγκεκριμένα επιδεξιότητα για λεπτές κινήσεις όπως αυτή που απαιτείται για το χορό, τον αθλητισμό, τη χειρουργική επέμβαση κ.λπ. Οι αθλητές, χειρουργοί, χορευτές, χορογράφοι, ηθοποιοί, γραφίστες, οικοδόμοι, στρατιώτες, είναι ορισμένα επαγγέλματα που χρησιμοποιούν τη σωματική νοημοσύνη.

Διαπροσωπική νοημοσύνη
Διαπροσωπική νοημοσύνη είναι η ικανότητα να καταλαβαίνεις τους άλλους ανθρώπους, να επισημαίνεις τους σκοπούς, τα κίνητρα και τα ενδιαφέροντά τους. Να δουλεύεις μαζί τους αποτελεσματικά, δηλαδή να αλληλεπιδράς με τους άλλους. Δάσκαλοι, γονείς, πολιτικοί, ψυχολόγοι και πωλητές βασίζονται στη διαπροσωπική νοημοσύνη. Οι μαθητές αναπτύσσουν σταδιακά τη διαπροσωπική νοημοσύνη όταν δουλεύουν σε μικρές ομάδες εργασίας, όταν επισημαίνουν και αντιδρούν στις διαθέσεις των φίλων και συμμαθητών τους και όταν πείθουν διακριτικά το δάσκαλό τους για παράταση χρόνου ώστε να τελειώσουν την εργασία τους στο σπίτι. Οι άνθρωποι που έχουν αναπτυγμένη διαπροσωπική νοημοσύνη είναι συνήθως εξωστρεφείς. Επικοινωνούν αποτελεσματικά με άλλους και μπορεί να είναι είτε ηγέτες είτε οπαδοί. Μαθαίνουν καλύτερα δουλεύοντας ομαδικά και απολαμβάνουν συχνά τη συζήτηση, όπως οι πολιτικοί, οι διευθυντές, οι δάσκαλοι και οι διπλωμάτες.

Ενδοπροσωπική νοημοσύνη (Intrapersonal intelligence)
Αυτή είναι η ικανότητα της προσωπικής γνώσης, της αυτογνωσίας, του «γνώθι σαυτόν». Συνήθως πρόκειται για άτομα εσωστρεφή που προτιμούν να εργάζονται ατομικά. Είναι σχολαστικά και εμβαθύνουν στα πάντα με ενοχλητική αυταρέσκεια. Μαθαίνουν καλύτερα όταν επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο θέμα μόνοι τους και είναι τελειομανείς. Αυτού του είδους την νοημοσύνη την έχουν οι φιλόσοφοι, οι ψυχολόγοι, οι θεολόγοι, οι συγγραφείς και οι επιστήμονες.

Χωρικοταξική νοημοσύνη (spatial intelligence)
Νοημοσύνη χώρου είναι η ικανότητα να παρατηρείς και να χειρίζεσαι νοερά με επιδεξιότητα μια μορφή ή αντικείμενο, να παρατηρείς και να δημιουργείς τάσεις, ισορροπίες και συνθέσεις με μια παραστατική και χωρική έκθεση. Τα άτομα με παραστατική νοημοσύνη διαθέτουν πολύ ισχυρή οπτική μνήμη, καλλιτεχνική τάση και φαντασία. Επίσης, έχουν πολύ καλό προσανατολισμό στο χώρο και συντονισμό χεριών – ματιών.

Φυσιοκρατική (νατουραλιστική) νοημοσύνη
Η φυσιοκρατική νοημοσύνη σχετίζεται με τη φύση και τη σύνδεση της πληροφορίας με το φυσικό περίγυρο. Είναι η ένατη και νεότερη νοημοσύνη (προστέθηκε στη θεωρία το 1996). Τα άτομα με φυσιοκρατική νοημοσύνη είναι ευαίσθητα ως προς τη φύση και τη θέση τους μέσα σε αυτήν και διαθέτουν μεγαλύτερη ευκολία στη φροντίδα και την αλληλεπίδραση με τα ζώα. Οι "Φυσιοκράτες" μαθαίνουν καλύτερα όταν το αντικείμενο μάθησης είναι στενά συνδεδεμένο με τη φύση. Παράλληλα, δεν αρέσκονται στο να μαθαίνουν πράγματα που συνδέονται ελάχιστα ή καθόλου με τη φύση. Είναι καλό οι «φυσιοκράτες» μαθητές να μαθαίνουν έξω στη φύση. Οι επιστήμονες, οικολόγοι, κηπουροί, κυνηγοί και αγρότες έχουν ανεπτυγμένη την νατουραλιστική νοημοσύνη.

Υπαρξιακή νοημοσύνη
Αυτή την νοημοσύνη κατέχουν οι άνθρωποι που προβληματίζονται με τα θέματα ύπαρξης και ανυπαρξίας, καλού και κακού, σωστού και λάθους, με μια σταθερή τάση να διευρύνουν τα πλαίσια της ανθρώπινης σκέψης. Χαρακτηριστικοί τύποι ατόμων με υψηλή υπαρξιακή νοημοσύνη ήταν ο Σωκράτης και ο Κομφούκιος.
Το κάθε παιδί λοιπόν έχει την προίκα του. Ένα πιο εσωστρεφές παιδί, που δεν έχει κλήση προς την ανάγνωση και την γραφή, δεν είναι ένα παιδί με μειωμένες ικανότητες και δεν χρήζει λόγος ανησυχίας. Απλά έχει ανεπτυγμένη μια άλλη μορφή νοημοσύνης.
Θα μπορούσαμε ίσως να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα τα οποία να τα αξιοποιήσουμε σαν γονείς για να επιτελέσουμε ευνοϊκά τον ρόλο μας.
• Κάθε άτομο έχει ένα συνδυασμό των εννέα ή και περισσότερων ειδών νοημοσύνης. Αυτή η τυχαία κατάταξη των δυνάμεων και αδυναμιών καθιστά κάθε πρόσωπο μοναδικό με αποτέλεσμα κάθε τάξη να διαθέτει μια ποικιλομορφία σκέψης.
• Κάθε άτομο μπορεί να αναπτύξει τις νοημοσύνες του σε επαρκές επίπεδο, με ενθάρρυνση, εμπλουτισμό και κατάλληλη καθοδήγηση.
• Οι νοημοσύνες συνεργάζονται. Πάντα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
• Καμιά νοημοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της. Εξαιτίας των γενετικών καταβολών και του περιβάλλοντος, δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να έχουν το ίδιο προφίλ νοημοσύνης - ούτε ακόμη και οι απαράλλακτοι δίδυμοι - επειδή οι εμπειρίες τους είναι διαφορετικές και η νοημοσύνη τους συνεχώς εξελίσσεται. Για παράδειγμα, αν δυο άτομα διαθέτουν το ίδιο επίπεδο ισχυρής γλωσσικής νοημοσύνης, το ένα μπορεί να είναι καλύτερο στην ανάγνωση, ενώ το άλλο στο γραπτό λόγο.
Από τον ρόλο σου ως γονέας, από την αρχή της σχέσης σου με το παιδί, μεταδίδεις τις αξίες και τις αρχές σου με φυσικό τρόπο μέσα από το πώς συμπεριφέρεσαι και πώς δρας καθημερινά δηλαδή, γίνεσαι παράδειγμα για το παιδί σου. Οι επιρροές αυτές ακολουθούν το παιδί, ως δομικά στοιχεία για το υπόλοιπο της ζωής του. Έχοντας και την αναγνώριση της πολλαπλής νοημοσύνης ως εργαλείο, σου ανοίγεται ποικιλία επιλογών για να βοηθήσεις το παιδί να ανακαλύψει τις ικανότητες του και να τις διανθίσει με τρόπο εύκολο, ευχάριστο, δημιουργικό, και κυρίως που να ταιριάζει στην μοναδική του ψυχοσύνθεση.
* Howard Gardner : Αμερικανός Ερευνητής, Καθηγητής Ιατρικής και Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, Καθηγητής μάθησης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Γνωστικός και Αναπτυξιακός Ψυχολόγος.