Χτίζοντας την υπευθυνότητα στα παιδιά.

Πώς μπορείτε να δημιουργήσετε τον χώρο ώστε το παιδί σας να είναι υπεύθυνο και πόσο σημαντικό είναι αυτό για το παιδί;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να το κάνετε αυτό και θα αναφερθώ με ένα παράδειγμα σε έναν από αυτούς.
Η επικοινωνία μου με τον μαθητή Μιχάλη
Είμαι στην τάξη, τα παιδιά παίζουν, έρχεται ο μαθητής μου ο Μιχάλης νευριασμένος και κλαίγοντας μου λέει: «Κυρία με έσπρωξε αυτό το παιδί!» και μου δείχνει με το χέρι του. Προφανώς εκείνη την ώρα ο Μιχάλης είναι αναστατωμένος και περιμένει από εμένα να κάνω κάτι προκειμένου να νιώσει καλύτερα, να του λύσω το πρόβλημα.
Σαν εκπαιδευτικός , στην αρχή της κάθε σεζόν, μια συμπεριφορά σαν του Μιχάλη, την αντιμετωπίζω συνέχεια από τους μαθητές μου. Όταν συμβαίνει κάτι που τους αναστατώνει, έρχονται σε εμένα για να επέμβω ώστε να νιώσουν καλύτερα.
Μια μητέρα με ρώτησε: «Το παιδί μου είναι μικρόσωμο και όταν πάμε στο πάρκο ένα συγκεκριμένο μεγαλόσωμο παιδ, του παίρνει τα παιχνίδια με αποτέλεσμα να έρχεται κλαίγοντας . Τι να κάνω»; Εάν εκείνη την ώρα η μητέρα σπεύσει να επιλύσει την κατάσταση τι μαθαίνει στο παιδί της; Ότι, όταν έχει ένα πρόβλημα, θα του το λύσει κάποιος μεγάλος, κάποιος άλλος και όχι το ίδιο. Αυτό το παιδί, μεγαλώνοντας, μπορεί να περιμένει διαρκώς κάποια βοήθεια από κάποιον τρίτο, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν στη ζωή του.
Κι εσείς, στα πλαίσια της οικογένειας, έχετε βρεθεί πολλές φορές στην ανάγκη να υπερασπιστείτε τα παιδιά σας. Τι συναισθήματα έχετε;
• Κουράζεστε, ή νιώθετε αμήχανα που πρέπει να επιπλήξετε ένα άλλο παιδί;
• Ανησυχείτε για το παιδί σας που είναι ευαίσθητο και τι θα γίνει όταν δεν θα είστε παρόντες;

Θα σας δώσω μια «πρακτική» που λειτουργεί. Η πρακτική αυτή λειτούργησε και στην περίπτωση του Μιχάλη, ενός παιδιού με αυτισμό και διάσπαση προσοχής, του οποίου η σκέψη δεν έχει συνοχή καθώς δεν συγκεντρώνεται για πολύ ώρα. Ξεκινώντας θέλω να επισημάνω ότι όλα τα παιδιά είναι «σφουγγάρια».
Ακούω λοιπόν τον Μιχάλη, τι έχει να μου πει και επαναλαμβάνω αυτά που μου λέει για να καταλάβει ότι είμαι εκεί για εκείνον, τον ακούω και τον νοιάζομαι .
• «Μιχάλη σε έσπρωξε ο φίλος σου και σου πήρε τα παιχνίδια και εσύ πως νιώθεις για αυτό»;
• « Είμαι θυμωμένος!»
• «Το βλέπω και καταλαβαίνω ότι είσαι και στενοχωρημένος γιατί κλαις…»
• «Ναι, στεναχωριέμαι γιατί δεν μπορώ να παίξω».
• «Είμαι εδώ για εσένα να σε ακούσω». Εδώ επιβεβαιώνω στο παιδί ότι ενδιαφέρομαι για το τι του συμβαίνει ώστε να νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Ο Μιχάλης μου εξηγεί την κατάσταση…
• «Ωραία, είσαι ικανός να καταφέρεις να λύσεις μόνος σου αυτό το πρόβλημα. Μπορείς να είσαι υπεύθυνος για τον εαυτό σου και να το διευθετήσεις».

Εδώ του δίνω το μήνυμα ότι είναι ικανός και έχει την δύναμη να επιλύει τα προβλήματά του. Επίσης, εκείνη την ώρα ,δεν φοβάμαι να εισάγω τις λέξεις είμαι υπεύθυνος και διευθετώ. Καινούριες λέξεις για τον Μιχάλη.
Παρακολουθώ τον Μιχάλη καθώς απομακρύνεται από κοντά μου. Πάει στον φίλο του, στέκεται δίπλα του και του λέει αυτό που τον ενόχλησε. Το άλλο παιδί τον κοιτάει, χωρίς να μιλάει. Ο Μιχάλης ολοκληρώνει αυτό που έχει να του πει και συνεχίζει το παιχνίδι του ήρεμος.

Καθώς περνούσε ο καιρός, ο Μιχάλης συνέχισε να έρχεται σε εμένα όταν είχε ένα πρόβλημα με άλλο παιδί.
Εγώ σταθερά του απαντούσα το ίδιο πράγμα.
«Μιχάλη τι σου συμβαίνει; Είμαι εδώ για να σε ακούσω, πες μου»
Αφού μου εξηγούσε, συνέχιζα να του λέω ότι του έχω εμπιστοσύνη, ότι είναι ικανός και μπορεί να διευθετήσει ο ίδιος την κατάσταση.
Σταδιακά, ο Μιχάλης έμαθε τον τρόπο να είναι υπεύθυνος, να βρίσκει τις δικές του λύσεις, να καλύπτει τις ανάγκες του και να επιλύει τα προβλήματα του.

Μια μέρα, ήμασταν στην αυλή και μιλούσα με μια συνάδελφο. Είναι ώρα διαλλείματος και περίπου 25 παιδιά παίζουν γύρω μας. Έρχεται ο Μιχάλης γκρινιάζοντας. Τον κοιτώ στα μάτια, τον ακούω ,δεν μιλάω.
«Κυρία ο Βασίλης με έφτυσε» και… σταματάει επί τόπου, ηρεμεί και συνεχίζει.
«Ξέρω, ξέρω… θα το διευθετήσω μόνος μου».
Ο Μιχάλης πάει στον Βασίλη, ο οποίος έπαιζε, και του λέει ότι δεν θέλει να τον ξανά φτύσει γιατί αυτό τον ενόχλησε και τον στεναχώρησε. Το άλλο παιδί τον άκουσε και δεν του απάντησε. Ο Μιχάλης συνέχισε με όρεξη το παιχνίδι του. Η συνάδελφος μου έκπληκτη, μου λέει αυθόρμητα : «Τι τους κάνεις; πως έγινε αυτό;»

Πλέον, ο Μιχάλης είχε τον χώρο του και βρήκε τον τρόπο του για να αντιμετωπίζει και να επιλύει υπεύθυνα τα προβλήματα του, να καλύπτει τις ανάγκες του. Ανακάλυψε ο ίδιος τι χρειάζεται, εκφράζει τι τον ενοχλεί, έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματά του και ζητά αυτό που θέλει. Εκφράζεται και είναι ολοκληρωμένος.

Είναι λοιπόν πολύ λειτουργικό να δοκιμάσετε να μάθετε στα παιδιά σας αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας ώστε να καταλάβουν ότι είστε εκεί για αυτά και παράλληλα τους δείχνετε εμπιστοσύνη ότι είναι ικανά να επιλύουν τις δυσκολίες τους με τον δικό τους τρόπο, έναν τρόπο που θα ανακαλύψουν μόνοι τους αρκεί να τους βοηθήσουμε να τον βρουν, να σταθούμε δίπλα τους, όχι μπροστά τους. Τα αποτελέσματα θα σας εκπλήξουν.

Να θυμάστε πάντα οι γονείς ότι, είναι διαφορετική η θέση «σε στηρίζω ώστε να μάθεις να είσαι αυτόνομος» και διαφορετική η θέση «θα το κάνω εγώ για εσένα». Βέβαια κρίνετε κατά βούληση κάθε φορά αν κάτι το θεωρήσετε ακραίο και χρειάζεται να επέμβετε.