Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η άλλη πανδημία.

Γνωρίζετε ότι 463.000.000 άνθρωποι νοσούν παγκοσμίως από σακχαρώδη διαβήτη (Σ.Δ.) ενώ ο αριθμός αυτός εκτιμάται ότι το 2045 θα φτάσει τα 700.000.000 άτομα;
Στη χώρα μας τουλάχιστον 1.200.000 ασθενείς πάσχουν από διαβήτη με το 90%-95% αυτών να είναι τύπου 2.

Τι είναι ο διαβήτης τύπου 2.
Είναι η μεταβολική διαταραχή που χαρακτηρίζεται κυρίως από τη σχετική ανεπάρκεια της έκκρισης της ινσουλίνης από τον οργανισμό σε συνδυασμό με την αντίσταση του οργανισμού στη δράση της.
Τα άτομα με Σ.Δ. τύπου 2 είναι κατά κύριο λόγο υπέρβαρα ή παχύσαρκα με κοιλιακή κατανομή του λίπους καθώς και εναπόθεσή του σε όργανα που δε θα έπρεπε (έκτοπο λίπος σε ήπαρ, πάγκρεας κα). To λίπος αυτό συμβάλλει σημαντικά στην αντίσταση στην ινσουλίνη με αποτέλεσμα την υπεργλυκαιμία.
Ο διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται επίσης από την απουσία της πρώτης φάσης έκκρισης της ινσουλίνης. Όταν δεν έχουμε διαβήτη ο οργανισμός μόλις φάμε κάνει μία αιχμή έκκρισης ινσουλίνης για να καλύψει το γεύμα. Στο Σ.Δ. τύπου 2 η αιχμή αυτή λείπει με συνέπεια την υπεργλυκαιμία.

Ποια άτομα κινδυνεύουν να εμφανίσουν Σ.Δ. τύπου 2 και πρέπει να υποβληθούν σε προληπτικό έλεγχο:
Με βάση τις οδηγίες της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο, δεδομένου ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης, άτομα με τα εξής χαρακτηριστικά:
• Ηλικία άνω των 45 ετών.
• Περίμετρο μέσης >102cm άνδρες, > 88cm γυναίκες.
• Συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με Σ.Δ. τύπου 2 (υπάρχει σαφής γενετική προδιάθεση, προσβάλλονται μέλη της ίδιας οικογένειας σε ποσοστό 25-50%).
• Υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο, δυσλιπιδαιμία.
• Ιστορικό διαβήτη κύησης ή γέννησης τέκνου με βάρος >4 κιλών.
• Πολυκυστικές ωοθήκες.
• Όσοι λαμβάνουν φάρμακα που ανεβάζουν το σάκχαρο (κορτιζόνη, αντιψυχωσικά κ.λπ).
Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου έχουν επίσης διάφορες εθνικότητες - φυλές (ασιάτες, αφροαμερικανοί, λατινοαμερικανοί κ.ά) ενώ και η νικοτίνη (κάπνισμα) ευοδώνει την εμφάνιση του διαβήτη μέσω της μείωσης της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, της αύξησης της ινσουλινοαντίστασης καθώς και της απευθείας δράσης της στα β-κύτταρα του παγκρέατος που διαταράσσει την έκκριση της ινσουλίνης.

Πώς μπαίνει η διάγνωση του διαβήτη τύπου 2.
- Πρωινό σάκχαρο μετά από 8ωρη νηστεία (μέτρηση σακχάρου ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ) μεγαλύτερο ή ίσο του 126mg/dl.
- Τυχαία μέτρηση σακχάρου στο αίμα μεγαλύτερη ή ίση από 200 mg/dl με συμπτώματα (δίψα, ξηροστομία κ.λπ).
- Σάκχαρο στο 2ωρο κατά τη διαδικασία καμπύλης σακχάρου μεγαλύτερο ή ίσο με 200 mg/dl.
- Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη μεγαλύτερη ή ίση με 6,5% με την προϋπόθεση ότι η μέτρηση γίνεται με πιστοποιημένη μέθοδο αναφοράς (η αξία της στη διάγνωση του διαβήτη δεν έχει καθιερωθεί διεθνώς).

Ποια είναι τα συμπτώματα του διαβήτη.
Δυστυχώς, συχνά ο διαβήτης τύπου 2 δε δίνει συμπτώματα. Μάλιστα, αρκετοί ασθενείς πάσχουν από διαβήτη (έχουν δηλαδή σάκχαρο νηστείας πάνω από 126 επί χρόνια) και θεωρούν ότι έχουν «προδιάθεση για διαβήτη». Ενίοτε, μαθαίνουν ότι πάσχουν από Σ.Δ. όταν παρουσιάσουν κάποια επιπλοκή (έμφραγμα, εγκεφαλικό, δερματικές βλάβες κ.λπ)
Άλλες φορές, όταν ο διαβήτης είναι απορρυθμισμένος δίνει συμπτώματα όπως: δίψα, ξηροστομία, απώλεια βάρους, αλλαγή στην όραση, κόπωση, νυκτερινή διούρηση κ.λπ.
Ποιες είναι οι επιπλοκές του διαβήτη.
• Οξείες επιπλοκές: διαβητικό κώμα, υπογλυκαιμία (κυρίως οφειλόμενη στη θεραπεία).
• Χρόνιες επιπλοκές:
- Bλάβες μικρών αγγείων: αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια, νευροπάθεια.
- Βλάβες μεγάλων αγγείων: καρωτίδων, στεφανιαίων, εγκεφαλικών αρτηριών, αορτής και περιφερικών αρτηριών.

Οι ασθενείς με διαβήτη εμφανίζουν επίσης:
- Ευπάθεια σε λοιμώξεις (ορισμένες λοιμώξεις διαδράμουν βαρύτερα και με μεγαλύτερη συχνότητα σε ασθενείς με διαβήτη, όπως ουρολοιμώξεις, λοιμώξεις γεννητικών οργάνων, οδοντικές καθώς και διάφορες άλλες ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις).
- Δερματικές φλεγμονές (θυλακίτιδες, ερυσίπελας, μυκητιάσεις κ.λπ).
- Λιπώδες ήπαρ.
- Κατάθλιψη.

ΝΟΣΟΣ COVID-19: O διαβήτης είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για την νόσηση από τον κορωνοϊό.
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο νόσησης είναι:
• Κακή γλυκαιμική ρύθμιση (υπέρ και υπογλυκαιμίες αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα).
• Μεγάλη διάρκεια του διαβήτη.
• Παχυσαρκία, κάπνισμα, μεγάλη ηλικία, χρόνιες επιπλοκές (κυρίως από την καρδιά, τα αγγεία και τους νεφρούς).

Πώς αντιμετωπίζεται ο διαβήτης τύπου 2.
Τροποποίηση του τρόπου ζωής
Σωστή διατροφή επαρκούς πρωτεΐνης, χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου, πλούσια σε φυτικές ίνες και καλά λιπαρά, φτωχή σε κορεσμένα λιπαρά.
Σωματικό βάρος: υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα ωφελούνται σημαντικά ακόμα και από απώλεια και διατήρηση βάρους της τάξης του 5% του αρχικού σωματικού τους βάρους.
Σωματική δραστηριότητα: άσκηση μέτριας έντασης τουλάχιστον 150΄ την εβδομάδα συστήνεται για τους ασθενείς αυτούς.
Διακοπή καπνίσματος: το κάπνισμα, όπως είπαμε πιο πάνω, συνδέεται με την εμφάνιση Σ.Δ. τύπου 2.
Ποιοτικός και επαρκής ύπνος και διαχείριση άγχους βοηθούν στη μείωση των ορμονών του στρες, ευνοώντας τη μεταβολική ρύθμιση.

Φάρμακα
Πλέον υπάρχουν φάρμακα τόσο από το στόμα όσο και ενέσιμα, που λειτουργούν «έξυπνα»,, χωρίς υπογλυκαιμίες, βοηθούν τον ασθενή να χάσει βάρος και να αποφύγει σοβαρές επιπλοκές όπως καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια. Κάποια μάλιστα από αυτά έχουν δείξει και μείωση των θανάτων από κάθε αίτιο!
Ινσουλίνη
Πλέον η ινσουλίνη στο διαβήτη τύπου 2 δε χρησιμοποιείται τόσο συχνά όσο παλιότερα, λόγω των νέων, πολύ αποτελεσματικών αγωγών. Έχει ωστόσο και αυτή τη θέση της στη θεραπευτική του διαβήτη.
Σε ένα διαβήτη απορρυθμισμένο με συμπτώματα έλλειψης ινσουλίνης (ξηροστομία, δίψα, απώλεια βάρους κ.λπ.) αποτελεί την πρώτη θεραπευτική προσέγγιση προκειμένου να αντιμετωπιστεί η «γλυκοτοξικότητα» που μπλοκάρει τη δράση των άλλων φαρμάκων στη φάση αυτή. Η ινσουλίνη ωστόσο δεν είναι «ναρκωτικό»! Σε αρκετές περιπτώσεις, που παρά την απορρύθμιση υπάρχει επάρκεια ινσουλίνης στον οργανισμό, μόλις η κόπωση του παγκρέατος αρθεί, μπορούμε να τη διακόψουμε. Χρησιμοποιείται επίσης μετά από χρόνια νόσησης από Σ.Δ., όταν το πάγκρεας έχει πλέον έλλειμμα παραγωγής ινσουλίνης.

Θεραπεύεται ο διαβήτης τύπου 2;
Με την έννοια της πλήρους και οριστικής ίασης ίσως όχι. Υπάρχει όμως η λεγόμενη υποστροφή διαβήτη.
Η Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία ορίζει τα εξής:
• Μερική υποστροφή διαβήτη ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία το σάκχαρο νηστείας είναι από 100-125 mg/dl ή η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη από 6-6,5% για ένα χρόνο χωρίς φάρμακα.
• Ολική υποστροφή διαβήτη όταν το σάκχαρο νηστείας είναι κάτω από 100mg/dl ή η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη κάτω από 6% επί ένα χρόνο χωρίς φάρμακα.
• Παρατεινόμενη υποστροφή διαβήτη όταν το σάκχαρο νηστείας είναι κάτω από 100 mg/dl ή η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη κάτω από 6% επί πέντε χρόνια χωρίς φάρμακα.

Ποια άτομα είναι πιθανό να πετύχουν υποστροφή διαβήτη;
Έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πετύχουν υποστροφή διαβήτη άτομα υπέρβαρα – παχύσαρκα, νεώτερης ή μέσης ηλικίας με πρόσφατη έναρξη διαβήτη τύπου 2 και χωρίς διαβητικές επιπλοκές ή άλλα υποκείμενα νοσήματα.

Τι κερδίζω αν ρυθμίσω το διαβήτη μου, αφού δεν έχω συμπτώματα;
H όσο το δυνατό πιο έγκαιρη ρύθμιση του διαβήτη είναι σημαντική, αφού μπορεί να προλάβει τις σοβαρότατες επιπλοκές του, όπως καρδιοπάθειες, νεφροπάθειες, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κ.λπ.
Υπάρχει δε η λεγόμενη μεταβολική μνήμη. Όσο πιο νωρίς ομαλοποιηθούν οι τιμές σακχάρου στο αίμα του ασθενούς, τόσο το καλύτερο για την εξέλιξη της νόσου και των επιπλοκών της.

Προλαμβάνεται ο διαβήτης τύπου 2;.
Σωστή διατροφή, αποφυγή ή αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, διακοπή καπνίσματος και σωματική δραστηριότητα αποτελούν βασικά όπλα στην πρόληψη και σωστή διαχείριση του διαβήτη τύπου 2.
Η συνεργασία ασθενούς-γιατρού είναι πολύτιμη στην αντιμετώπιση του χρόνιου αυτού νοσήματος με εξαιρετικά αποτελέσματα στη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής του ασθενούς.
Βιβλιογραφία:
Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη 2021
American Diabetes Association Guidelines 2021
IDF Diabetes Atlas Seventh Edition.
Κλινική Διατροφή Ν. Κατσιλάμπρος
Diabetes Care 2011;34:14-19: results of the PREDIMED-Reus nutrition intervention randomized trial.
Σύχρονη Διαβητολογία, ΕΔΕ 2019