Γλαύκωμα

Το γλαύκωμα είναι μια πάθηση του οπτικού νεύρου, δηλαδή του «καλωδίου» που συνδέει το μάτι με τον εγκέφαλο. Προκαλείται από την αυξημένη πίεση στο μάτι, αλλά όχι πάντα. Η απώλεια της όρασης που προκαλείται από το γλαύκωμα μπορεί να είναι σταδιακή και να μη γίνει αντιληπτή, καθώς επηρεάζει πρώτα την περιφερική όραση. Οι ασθενείς κάποιες φορές φτάνουν στον οφθαλμίατρο όταν είναι πια αργά και η απώλεια της όρασης είναι δυστυχώς, εκτεταμένη και μη αναστρέψιμη.
Το Γλαύκωμα αναφέρεται συχνά ως «ο κλέφτης της όρασης» καθώς δε δίνει προειδοποιητικά συμπτώματα. Παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε συμπτώματα, γνωρίζουμε πλέον τους σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες. Συνιστούμε λοιπόν, στους ασθενείς, που παρουσιάζουν τους παράγοντες αυτούς, να επισκέπτονται τακτικά για έλεγχο τον οφθαλμίατρό τους.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση γλαυκώματος

• Ηλικία άνω των 60 ετών. Συνήθως η πάθηση εμφανίζεται με την πρόοδο της ηλικίας και αφορά σε μεγάλο ποσοστό ασθενείς άνω των 60 ετών. Παρ’ όλα αυτά, σε σπάνιες περιπτώσεις εμφανίζεται σε βρέφη (συγγενές γλαύκωμα) ή σε νεαρά άτομα (νεανικό γλαύκωμα).
• Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Η φυσιολογική πίεση στο μάτι κυμαίνεται από 10 έως 21 mm Hg. Οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από γλαύκωμα έχουν πίεση άνω των 21 mm Hg, όχι όμως όλοι.
• Φυλετική προέλευση. Όσοι ανήκουν στην αφρικανική, ισπανική ή ασιατική φυλή κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν από γλαύκωμα και μάλιστα σε νεότερη ηλικία.
• Οικογενειακό Ιστορικό. Άτομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού (γονείς ή αδέρφια) που πάσχουν από γλαύκωμα, βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν. Ο πιο συχνός τύπος γλαυκώματος – το πρωτοπαθές γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας - είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος.
• Παθήσεις των ματιών ή χειρουργικές επεμβάσεις. Τραυματισμοί στο μάτι όπως αμβλύ τραύμα ή αθλητικά τραύματα, καθώς και το ιστορικό πολλαπλών χειρουργικών επεμβάσεων στο μάτι, συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος. Το αμβλύ τραύμα προκαλεί φλεγμονή στο μάτι και επιπλέον τροποποιεί την ανατομία του αποχετευτικού συστήματος του ματιού, προκαλώντας έτσι αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Οι πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις προκαλούν φλεγμονή καθώς και πιθανή βλάβη του αποχετευτικού συστήματος και εντείνουν τον κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος.
• Υπερμετρωπία. Οι υπερμέτρωπες πάσχουν πιο συχνά από γλαύκωμα κλειστής γωνίας και επιπλέον εμφανίζουν πιο συχνά οξύ γλαύκωμα. Η γωνιοσκοπία (κλινική εξέταση της αποχετευτικής γωνίας του ματιού) είναι απαραίτητη για τη διάγνωση αυτού του τύπου γλαυκώματος.
• Χρήση κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η χρήση κορτιζόνης σε μορφή οφθαλμικών σταγόνων, χαπιών, εισπνεόμενων σπρέι ή δερματικών αλοιφών, για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, αυξάνοντας τον κίνδυνο γλαυκώματος.
• Καταστάσεις που επηρεάζουν ή σχετίζονται με την αιματική ροή. Οι πάσχοντες από ημικρανίες, οι διαβητικοί ασθενείς, οι ασθενείς με υπόταση καθώς και οι ασθενείς με υπέρταση που λαμβάνουν μεγάλη δόση φαρμακευτικής αγωγής νοσούν πιο συχνά από γλαύκωμα.
• Η μυωπία και το λεπτό κεντρικό πάχος κερατοειδούς προδιαθέτουν την εμφάνιση γλαυκώματος.
Συμπτώματα

Συμπτώματα όπως πολύ έντονος πόνος στο μάτι που αντανακλά στο κεφάλι, έντονη ερυθρότητα, αιφνίδια θόλωση της όρασης και κάποιες φορές ναυτία και έμετος παρουσιάζονται σε ασθενείς με οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας στο οποίο κλείνει απότομα το αποχετευτικό σύστημα του ματιού και η πίεση αυξάνεται πολύ γρήγορα, είναι ευτυχώς πολύ πιο σπάνιο από το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας. Αποτελεί οφθαλμολογικό επείγον και ο ασθενής πρέπει να εξεταστεί αμέσως από οφθαλμίατρο και να λάβει την κατάλληλη θεραπεία, ώστε να αποτραπεί η μη αναστρέψιμη απώλεια της όρασης.

Τρόποι πρόληψης

Ο καλύτερος τρόπος να μειώσουμε το κίνδυνο εμφάνισης γλαυκώματος και της μόνιμης απώλειας της όρασης είναι, να κάνουμε τακτικά έναν ολοκληρωμένο οφθαλμολογικό έλεγχο. Ο έλεγχος αυτός πρέπει να περιλαμβάνει τη μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, του κεντρικού πάχους κερατοειδούς, γωνιοσκοπία ( εξέταση του αποχετευτικού συστήματος του ματιού), εξέταση του οπτικού νεύρου και εξέταση του οπτικού πεδίου.
Όταν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος ή άλλου οφθαλμολογικού προβλήματος συστήνουμε οφθαλμολογικό έλεγχο κάθε 2-3 χρόνια για τους ενήλικες 20-39 ετών, κάθε 1-2 χρόνια για τους ενήλικες 40-59 ετών και ετήσιο έλεγχο μετά την ηλικία των 60 ετών.
Οι ασθενείς που πάσχουν από γλαύκωμα είναι σημαντικό να ακολουθούν σωστά και σε καθημερινή βάση τη συνιστώμενη φαρμακευτική αγωγή. Σε περίπτωση αλλεργίας, δυσανεξίας ή άλλων παρενεργειών, πρέπει να επικοινωνούν με το γιατρό τους ώστε η αγωγή να τροποποιείται κατάλληλα.

Γλαύκωμα και θεραπεία
Το γλαύκωμα είναι μια χρόνια νόσος και σκοπός της θεραπείας είναι η αναστολή της εξέλιξης της γλαυκωματικής βλάβης στο οπτικό νεύρο και δυστυχώς, όχι η εξάλειψή της. Η θεραπεία έγκειται στη μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Οι πιο συχνές θεραπευτικές μέθοδοι αφορούν στη χρήση κολλυρίων, σε θεραπεία με χρήση laser ή σε χειρουργική επέμβαση που βελτιώνει την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού μειώνοντας την ενδοφθάλμια πίεση.

Σε ότι αφορά τα αντιγλαυκωματικά κολλύρια έχουμε διαθέσιμες 4 φαρμακευτικές κατηγορίες ουσιών καθώς και συνδυασμούς αυτών.

Οι κατηγορίες αυτές είναι: ανάλογα προσταγλανδινών (λατανοπρόστη, τραβοπρόστη, βιματοπρόστη, ταφλουπρόστη), β-αδρενεργικοί αναστολείς (κυρίως χρησιμοποιούμε την τιμολόλη), αναστολείς της καρβονικής ανυδράσης (βρινζολαμίδη και δορζολαμίδη) καθώς και α2 αδρενεργικοί αγωνιστές (βριμονιδίνη, απρακλονιδίνη).
Κάποιες από τις φαρμακευτικές ουσίες αυξάνουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού και κάποιες μειώνουν την παραγωγή του. Το υδατοειδές υγρό κυκλοφορεί στον πρόσθιο θάλαμο και η μείωση της παραγωγής του ή η αύξηση της αποχέτευσης του οδηγούν σε μείωση της ενδοφθάλμιας πίεσης.

Στις μέρες μας πέρα από τη μορφή των κολλυρίων, αναπτύσσονται και εναλλακτικοί τρόποι χορήγησης των φαρμακευτικών αυτών ουσιών όπως με εξωτερικά οφθαλμικά ένθετα, που επιτρέπουν ελεγχόμενη αποδέσμευση των φαρμάκων για μεγάλο χρονικό διάστημα (έως και 6 μήνες), εμφυτεύματα φαρμάκων που τοποθετούνται με μικρή χειρουργική επέμβαση στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού κ.ά.

Επιπλέον, η πίεση στο μάτι μπορεί να ρυθμιστεί με τη χρήση λέιζερ. Η επέμβαση γνωστή ως τραμπεκουλοπλαστική με λέιζερ ή SLT, στοχεύει το αποχετευτικό σύστημα του ματιού και δρα αυξάνοντας την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού. Γίνεται με ενστάλαξη τοπικών αναισθητικών σταγόνων, είναι γρήγορη και ασφαλής και πλέον προτείνεται σε όλους τους ασθενείς που διαγιγνώσκονται με γλαύκωμα ανοικτής γωνίας καθώς, μπορεί να ρυθμίζει την πίεση για ένα διάστημα μηνών ή ετών, χωρίς τη χρήση κολλυρίων σε καθημερινή βάση.

Τέλος, η πίεση στο μάτι μπορεί να ρυθμιστεί χειρουργικά με επεμβάσεις διάνοιξης της αποχετευτικής οδού του ματιού, ή με επεμβάσεις παροχέτευσης του υδατοειδούς υγρού κάτω από τον επιπεφυκότα (τη λεπτή διάφανη μεμβράνη που καλύπτει το μάτι). Η κλασική αντιγλαυκωματική επέμβαση ονομάζεται τραμπεκουλεκτομή και παροχετεύει το υδατοειδές υγρό μέσω μιας μικρής οπής στο τοίχωμα του ματιού.

Σε περιπτώσεις εκτεταμένης γλαυκωματικής βλάβης και κυρίως όταν το μάτι έχει υποστεί και άλλες επεμβάσεις χρησιμοποιούμε τα γλαυκωματικά ενθέματα (σωληνίσκους ή βαλβίδες) που επίσης παροχετεύουν το υδατοειδές υγρό και έτσι μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση.