Σχιστίες χείλους –υπερώας| λαγόχειλο- λυκόστομα

Οι σχιστίες είναι ένα κενό που δημιουργείται κατά την κατασκευή του προσώπου και μπορεί να επηρεάσει το άνω χείλος και/ή την οροφή του στόματος (υπερώα). Είναι εμφανής ήδη από τη γέννηση του μωρού. Tο κενό δημιουργείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και συμβαίνει γιατί τα διάφορα τμήματα του προσώπου δεν ενώθηκαν σωστά όταν δημιουργούνταν το πρόσωπο, τις πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στα 700 μωρά θα εμφανίσουν κάποιο τέτοιο πρόβλημα. Τα μωρά μπορεί να γεννηθούν με σχιστίες στο χείλος, από τη μία ή και από τις δύο πλευρές. Επίσης, μπορεί η βλάβη να εντοπίζεται στην υπερώα ή να είναι συνδυασμός και των δύο (ανωμαλία και στο χείλος και στην υπερώα).

Διάγνωση:
Μια σχιστία του χείλους (λαγόχειλο) συνήθως είναι ορατή στο υπερηχογράφημα β’ επιπέδου (μεταξύ 20 - 24 εβδομάδων κύησης). Να σημειωθεί ότι δεν είναι όλες οι σχιστίες του χείλους ορατές με τον υπέρηχο και επίσης ότι είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί σχιστία της υπερώας με τη χρήση υπερήχου. Από την άλλη, υποψία αυτών των ανωμαλιών μπορεί να τεθεί και νωρίτερα, ήδη από το υπερηχογράφημα της αυχενικής διαφάνειας (11η - 14η εβδομάδα κύησης) αν η βλάβη είναι αρκετά μεγάλη.
Σε περίπτωση που η διάγνωση δεν έχει γίνει στον προγεννητικό έλεγχο, τότε γίνεται άμεσα μετά τη γέννηση ή εντός 72 ωρών με την φυσική εξέταση του μωρού από τον/την Παιδίατρο/Νεογνολόγο.
Όταν γίνει διάγνωση μιας σχιστίας, θα πρέπει οι γονείς να ενημερωθούν από ομάδα ειδικών για το πρόβλημα. Ενδεικτικά σε αυτούς περιλαμβάνονται χειρουργοί σχιστιών, γυναικολόγοι με εμπειρία στον προγεννητικό έλεγχο και στην υπερηχογραφική απεικόνιση, λογοθεραπευτές, ορθοδοντικοί και γναθοπροσωπικοί χειρουργοί. Θα πρέπει να εξηγηθούν στους γονείς όλες οι πιθανές συνέπειες του προβλήματος, οι προτεινόμενες θεραπείες και να τους απαντηθούν όλες οι τυχόν απορίες.
Υπάρχει περίπτωση να επανεμφανιστεί μια σχιστία του χείλους και της υπερώας και σε επόμενη εγκυμοσύνη; Στις περισσότερες περιπτώσεις, όχι. Είναι μια τυχαία κατάσταση που εμφανίζεται μια φορά και είναι πολύ απίθανο να επηρεάσει και το επόμενο παιδί σας. Έτσι, η πιθανότητα το επόμενο παιδί σας να εμφανίσει την ίδια κατάσταση αυξάνει πολύ λίγο αν ήδη έχετε ένα παιδί με σχιστία. Η πιθανότητα αυτή υπολογίζεται ότι είναι περίπου από 2-8%.

Κλινική εικόνα σχιστίας
Η σοβαρότητα μιας σχιστίας του χείλους ποικίλλει και μπορεί να είναι από μία μικρή εγκοπή μέχρι ένα μεγάλο κενό που να επεκτείνεται μέχρι τη μύτη. Η σοβαρότητα μιας σχιστίας της υπερώας ποικίλλει και μπορεί να είναι από μια τρύπα στο πίσω μέρος του στόματος μέχρι ένα κενό σε όλο το μήκος της υπερώας από πίσω μέχρι το άνοιγμα του στόματος.

Προβλήματα που μπορούν να δημιουργήσουν
Οι σχιστίες στο χείλος ή στην υπερώα μπορούν να δημιουργήσουν μια ποικιλία προβλημάτων, ιδίως τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση και μέχρι να γίνει η χειρουργική αποκατάσταση.
• Δυσκολία στη σίτιση: ένα μωρό με λαγόχειλο/λυκόστομα ίσως να μην τα καταφέρει να θηλάσει ή γενικά να σιτιστεί από ένα κανονικό μπουκάλι, γιατί δεν μπορεί το στόμα του να εφαρμόσει σφιχτά γύρω από τη θηλή του μαστού ή του μπιμπερό. Έτσι, μαζί με το γάλα μπορεί να μπαίνει και πολύς αέρας και να βλέπετε γάλα να βγαίνει από τη μύτη του. Στα μωρά με σχιστία της υπερώας το πρόβλημα με το θηλασμό δημιουργείται επειδή υπάρχει ένα κενό στην οροφή του στόματος. Αυτά τα μωρά μπορεί να μην αυξάνουν ικανοποιητικά το βάρος τούς τους πρώτους μήνες της γέννησής τους. Στις περιπτώσεις αυτές, η μητέρα θα πρέπει να εκπαιδευτεί από ειδικούς στο πως να θηλάζει σε ειδικές θέσεις, εναλλακτικές μεθόδους σίτισης ή να συζητηθεί ακόμα και το ενδεχόμενο διακοπής του θηλασμού. Για παράδειγμα, αν ο μητρικός θηλασμός δεν είναι εφικτός, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντλία για να μαζεύεται το γάλα και να χορηγείται με ειδικό, μαλακό, μπιμπερό που είναι σχεδιασμένο για μωρά με σχιστία της υπερώας.
• Προβλήματα ακοής: μερικά μωρά με σχιστία στην υπερώα είναι πιο ευάλωτα σε ωτίτιδες και συλλογή υγρού στο εσωτερικό του αυτιού, πράγματα που μπορεί να επηρεάσουν την ακοή τους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι μύες της υπερώας είναι συνδεδεμένοι με το μέσο ους (αυτί). Αν οι μύες δεν δουλεύουν σωστά εξαιτίας της σχιστίας, τότε παχύρρευστες εκκρίσεις μπορεί να μαζευτούν στο εσωτερικό του αυτιού και να μειώσουν την ακοή. Καλό είναι το παιδί σας να ελέγχεται τακτικά για τυχόν θέματα με την ακοή του. Τα προβλήματα ακοής μπορεί να βελτιωθούν μετά την επέμβαση και, αν είναι απαραίτητο, μπορεί να τοποθετηθούν μικρά πλαστικά σωληνάκια (ονομάζονται σωληνάκια αερισμού) στο τύμπανο. Αυτά βοηθάνε στην παροχέτευση του υγρού που μπορεί να έχει συσσωρευτεί στο εσωτερικό του αυτιού. Σε μεμονωμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν βοηθήματα ακοής.
• Οδοντιατρικά προβλήματα: μια σχιστία στο χείλος και την υπερώα μπορεί να έχει σαν συνέπεια τα δόντια του παιδιού να μην αναπτυχθούν σωστά και επίσης μπορεί να έχουν και μεγαλύτερη πιθανότητα να χαλάσουν λόγω τερηδόνας. Αν η σχιστία αφορά και στην περιοχή των ούλων, τότε μπορεί τα δόντια που βρίσκονται από τις δύο πλευρές της σχιστίας να έχουν κλίση, να είναι εκτός θέσης ενώ, καμιά φορά, μπορεί να λείπει ένα δόντι ή να υπάρχει κάποιο δόντι επιπλέον. Κάποιος/α παιδο-οδοντίατρος θα πρέπει να παρακολουθεί την κατάσταση και να προτείνει τις τυχόν απαιτούμενες θεραπείες. Επιπλέον, μπορεί να χρειαστεί βοήθεια από ορθοδοντικό για να βοηθήσει στην ευθυγράμμιση και στην εμφάνιση των δοντιών. Έτσι, μπορεί να χρειαστεί να τοποθετηθούν σιδεράκια που θα βοηθήσουν να ισιώσουν τα δόντια. Τα σιδεράκια συνήθως τοποθετούνται αφού πέσουν τα πρώτα δόντια, αλλά επίσης μπορεί να είναι απαραίτητα πριν την επιδιόρθωση της σχιστίας στα ούλα. Επειδή τα δόντια των παιδιών με σχιστίες είναι πιο επιρρεπή σε τερηδόνα, απαιτείται καλή στοματική υγιεινή και συχνές επισκέψεις σε οδοντίατρο.
• Προβλήματα στην ομιλία: αν η σχιστία της υπερώας δεν επιδιορθωθεί, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα ομιλίας όσο μεγαλώνει το παιδί, όπως π.χ. να μην είναι εύκολα κατανοητός ο λόγος του ή να είναι πιο ένρινος. Τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα βελτιώνονται μετά τη διορθωτική επέμβαση, καθώς και με λογοθεραπεία. Η εκτίμηση από λογοθεραπευτή/τρια θα χρειαστεί να γίνει σε αρκετές φάσεις της ανάπτυξης του παιδιού, ανάλογα με τις ανάγκες του και μέχρι να ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του. Αν παρατηρηθούν προβλήματα τότε, ίσως χρειαστεί να επανεκτιμηθεί η λειτουργία της υπερώας. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί διορθωτική επέμβαση αν το παιδί εμφανίζει αυξημένη ροή αέρα από τη μύτη όταν μιλά, πράγμα που οδηγεί σε πιο ένρινη ομιλία.
• Ψυχολογικά προβλήματα: Η παρουσία μιας σχιστίας μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ψυχολογία του παιδιού, αλλά και να δημιουργήσει θέματα στους γονείς. Ενδεικτικά, παρατηρούνται διαταραχές στην προσαρμοστικότητα, στην αυτοπεποίθηση, στην αποδοχή της εμφάνισης καθώς και στην επικοινωνία και στις σχέσεις παιδιού-γονέα. Τα παιδιά με σχιστίες είναι πιο συχνό να υποστούν bullying. Οι γονείς μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης ενώ μερικές φορές είναι σημαντική και η οικονομική επιβάρυνση.

Τα προβλήματα αυτά είναι ανάλογα του μεγέθους του προβλήματος, της επιτυχίας αποκατάστασης καθώς και το πόσο γρήγορα γίνεται η αντιμετώπιση. Γενικά, δε φαίνεται να είναι πολύ έντονα και είναι αντιμετωπίσιμα σε βάθος χρόνου, αλλά πιθανόν να χρειαστεί η συζήτηση με κάποιον ειδικό για να αντιμετωπιστούν.

Πώς γίνεται η αντιμετώπιση σχιστιών χείλους και υπερώας;
Ενδεικτικά, αναφέρουμε το γενικό πλαίσιο το οποίο προσαρμόζεται στις ανάγκες του παιδιού:
• Χειρουργική: η επέμβαση για να διορθωθεί το έλλειμμα στο χείλος γίνεται περίπου μεταξύ 3-6 μηνών, ενώ η επέμβαση για να διορθωθεί η σχιστία στην υπερώα γίνεται συνήθως μεταξύ 6-12 μηνών.
• Υποστήριξη στη σίτιση: λόγω του προβλήματος, η σίτιση του μωρού χρειάζεται να γίνεται σε ειδική θέση (πάνω στο μαστό), ή μπορεί να χρειαστεί να το ταΐζετε με ειδικό μπουκάλι.
• Παρακολούθηση της ακοής: Χρειάζεται τακτική παρακολούθηση της ακοής και ίσως χρειαστούν βοηθήματα ακοής ή να τοποθετηθούν μικρά πλαστικά σωληνάκια, για να βοηθήσουν στην παροχέτευση του υγρού που υπάρχει στο εσωτερικό του αυτιού.
• Λογοθεραπεία: ίσως χρειαστεί προκειμένου να βοηθηθούν τυχόν προβλήματα ομιλίας και λόγου.
• Καλή στοματική υγιεινή και ορθοδοντική θεραπεία: οδηγίες για σωστή φροντίδα των δόντιων του παιδιού και ίσως χρειαστούν σιδεράκια εάν τα μόνιμα δόντια δεν βγαίνουν σωστά.

Η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών με σχιστίες χείλους και υπερώας θα μεγαλώσουν κανονικά και θα ζήσουν απολύτως φυσιολογικές ζωές. Τα περισσότερα παιδιά δεν θα έχουν άλλα σημαντικά προβλήματα υγείας και με τη θεραπεία συνήθως βελτιώνεται τόσο η εξωτερική εμφάνιση του προσώπου όσο και τα προβλήματα στη σίτιση και στην ομιλία.
Καθότι η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί πριν τη γέννηση του μωρού, οι γονείς μπορεί να είναι απολύτως προετοιμασμένοι για τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν.