Γονείς & Ενηλικίωση

Από τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού, ο γονιός προσπαθεί να του μεταδώσει αξίες και δεξιότητες, εφόδια πολύτιμα για τη μετέπειτα ζωή του, ώστε να διαμορφώσει μια αυτόνομη προσωπικότητα. Η έννοια της αυτονομίας φαίνεται να ακολουθεί τον άνθρωπο από τη γέννησή του ακόμα. Έτσι, από πολύ νωρίς προκύπτουν τα ερωτήματα: πότε είναι καλό να αρχίσει να κοιμάται και να τρώει μόνο του, να παίρνει μικρές καθημερινές πρωτοβουλίες, πάντα ανάλογα με την ηλικιακή του φάση. Ήδη, από όταν το παιδί είναι δύο-τριών ετών, αρχίζει να λέει «όχι» σχεδόν για καθετί εκφράζοντας, με αυτό τον τρόπο, την ανάγκη του να είναι διαφορετικό και να πράττει με δική του βούληση.

Αυτή η ανάγκη για αυτονομία κάνει ακόμα περισσότερο αισθητή την παρουσία της στην περίοδο της εφηβείας, όταν το άτομο αρχίζει να απομακρύνεται από την αθωότητα και την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας και προετοιμάζεται για την ένταξή του στον κόσμο των ενηλίκων. Ουσιαστικά, το άτομο προετοιμάζεται να πάρει τη ζωή στα χέρια του, να κάνει τις δικές του επιλογές και τα δικά του λάθη, αναλαμβάνοντάς την προσωπική του ευθύνη. Ο δρόμος αυτός δεν προμηνύεται απαραίτητα εύκολος και ευχάριστος. Δεν είναι τυχαίο ότι η Φρανσουάζ και Κατρίν Ντολτό χαρακτηρίζουν την εφηβεία δεύτερη γέννηση. Ο έφηβος καλείται να αποχωριστεί την παιδική του ηλικία, τον τρόπο που σκεφτόταν μέχρι τώρα και αντιλαμβανόταν τη πραγματικότητα του, με συνέπεια να βιώνει το δικό του πένθος και απώλεια. Όλες αυτές οι αλλαγές γίνονται γρήγορα και ο έφηβος τις ζει χωρίς να μπορεί πάντα να τις καταλάβει και να τις αφομοιώσει και είναι, παράλληλα, πολλά τα επίπεδα στα οποία πραγματοποιούνται αυτές οι αλλαγές: στο σώμα, στα συναισθήματα, στο τρόπο που αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τον εαυτό του.
Το βασικό ερώτημα του εφήβου είναι «ποιος είμαι» και μετά «ποιος θέλω να είμαι». Μπαίνει λοιπόν, σε μια διαδικασία να δομήσει τη δική του προσωπική ταυτότητα.

Στο επίπεδο των σχέσεων, ο έφηβος δείχνει απόλυτα απορροφημένος στον εαυτό του. Το επίκεντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντός του, φεύγει από την οικογένειά του και στρέφεται στους φίλους του. Πολλές φορές, αυτό ανησυχεί τους γονείς, αλλά στην πραγματικότητα η φιλία για τους εφήβους αποτελεί το όχημα για τη διερεύνηση της δικής τους ταυτότητας, μεταφέροντας την ανάγκη του «ανήκειν» έξω από τα όρια της οικογένειας.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι εξωτερικές και οι εσωτερικές αλλαγές που διέπουν τη φάση αυτή, δεν είναι δυνατόν να αφήσουν ανεπηρέαστη τη σχέση με τους γονείς του, μια σχέση που μέχρι πρότινος είχε κεντρική θέση στη ζωή του παιδιού. Στη διάρκεια αυτής της διεργασίας, ο έφηβος παύει να εξιδανικεύει τους γονείς του, τους κατεβάζει από το βάθρο που τους έχει τοποθετήσει και γίνεται αντιδραστικός προς αυτούς, θέλοντας να εκφράσει τη διαφορετικότητά του. Απαραίτητο στάδιο στο δρόμο της δικής του ταυτότητας. Οι ίδιοι, μάλιστα, συχνά, όπως είναι λογικό, αισθάνονται γι αυτό θλίψη και συνάμα αμηχανία, διερωτώμενοι πώς θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν έναν έφηβο που έχει διαφορετικές και πιο πολύπλοκες ανάγκες από ένα παιδί. Άρα, και ο γονιός καλείται να αναζητήσει νέους τρόπους «σχετίζεσθαι» με το παιδί του.

Πώς όμως ο γονέας θα καταφέρει να γίνει σύμμαχος του παιδιού του και να σταθεί στο πλευρό του στο νέο αυτό ξεκίνημα προς την ενηλικίωση;

Αρχικά, ο γονιός καλείται να καταλάβει τη νέα φάση ζωής που μπαίνει όλη η οικογένεια και να αποδεχτεί τις αλλαγές του παιδιού του. Δηλαδή, να κατανοήσει πώς νιώθει ο έφηβος και πώς βλέπει τον εαυτό του και τους άλλους. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα να δει τι αντίκτυπο έχουν αυτές οι αλλαγές στον ίδιο, καθώς ο έφηβος και οι αλλαγές που βιώνει παρασύρουν όλη την οικογένεια σε ένα νέο τρόπο σύνδεσης.
Ωστόσο, οι αλλαγές φέρνουν αγωνία, ένταση και πολλές φορές συγκρούσεις, στοιχεία που δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο το γονιό και δεν του επιτρέπουν να σταθεί δίπλα κι όχι απέναντι στο παιδί του. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι βοηθούν το παιδί τους υποδεικνύοντάς του τι να κάνει και τι όχι. Αλλά, στη πραγματικότητα, αυτό που ζητάει κάθε παιδί, έφηβος και ενήλικος είναι πρώτα απ᾽ όλα να τον καταλάβουν και να τον ακούσουν με προσοχή και διάθεση αποδοχής. Έτσι, οι γονείς δίνουν το χώρο και το χρόνο στο παιδί να σκεφτεί για τον εαυτό του, να καταλάβει και να αποδεχτεί τα συναισθήματα του κι έπειτα να σκεφτεί λύσεις ή πράξεις προς όφελος του. Αν του δοθεί αυτός ο χρόνος και ο χώρος θα έρθει μόνος του να συζητήσει και να ζητήσει συμβουλές από το γονέα.

Εξάλλου, είναι σημαντικό ο έφηβος να αισθάνεται ότι μπορεί να μιλήσει στο γονιό του για ό,τι τον απασχολεί, χωρίς να σκέφτεται τι αντίδραση θα επιφέρει αυτό. Να αισθάνεται ότι τον καταλαβαίνει, ακόμα κι όταν δε συμφωνεί μαζί του. Αυτό τον βοηθάει να αποδεχτεί τα συναισθήματα του, τις πλευρές του εαυτού του που ακόμα γνωρίζει και διαμορφώνει, να εμπιστευτεί τις δυνάμεις του και να παλέψει τις αδυναμίες του. Αυτό θα του δώσει τα απαραίτητα εφόδια για να μπει στο κόσμο των ενηλίκων κάνοντας τις δικές του επιλογές, τα δικά του λάθη και αξιοποιώντας τις δυσκολίες που θα συναντήσει στο δρόμο του.

Η πολυπλοκότητα της σημερινής ζωής και οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας, που γεμίζουν τις μέρες μας με υποχρεώσεις και άγχος, να προλάβουμε και να τα κάνουμε όλα τέλεια, καθιστούν το ρόλο του γονιού ακόμα πιο σύμπλοκο. Είναι δύσκολο να βρεθεί ο χρόνος να μιλήσουμε, να συναισθανθούμε, να σχετιστούμε ουσιαστικά και ευχάριστα. Στη πραγματικότητα, όμως, αυτό μπορεί να γίνει μέσα από πολύ απλά και καθημερινά πράγματα, αρκεί να βρούμε την ευχαρίστηση μέσα σε αυτά κι έτσι θα βοηθήσουμε και τα παιδιά μας να βρούνε τη δική τους ευχαρίστηση και χαρά. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε, ότι τελικά τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το δικό μας παράδειγμα ζωής και δράσης.