ΧΑΠ & Κορωνοϊός

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ - COPD), είναι αναμφίβολα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας της σύγχρονης εποχής. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, πρέπει να πούμε πως πρόκειται για την τέταρτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, ενώ προβλέπεται να σκαρφαλώσει στην τρίτη θέση μέσα στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια.

Στην Ελλάδα, οι στατιστικές δείχνουν ότι το 8,5% του πληθυσμού πάσχει από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), δηλαδή περίπου 600.000 συμπολίτες μας. Το πιο σημαντικό στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό είναι, πως περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από τη νόσο, αγνοώντας επίσης την επικινδυνότητά της. Παρόλα αυτά, η ενημέρωση των πολιτών είναι ολοένα και πιο σημαντική τα τελευταία χρόνια καθώς επιστημονικοί φορείς και φορείς δημόσιας υγείας έχουν δώσει μεγάλη έμφαση στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την έγκαιρη διάγνωση.

ΧΑΠ
Ως Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ονομάζουμε την χρόνια πάθηση των πνευμόνων που προκαλείται από την στένωση των αεραγωγών και την καταστροφή του πνευμονικού ιστού. Σε αντίθεση με το άσθμα( του οποίου ο ορισμός εμπεριέχει την αναστρεψιμότητα της απόφραξης των αεραγωγών ),η ΧΑΠ αποτελεί μια μόνιμη ή μερικώς αναστρέψιμη κατάσταση. Είναι μάλιστα ιδιαίτερα δύσκολο να προσδιοριστεί μερικές φορές η πραγματική συχνότητα της ΧΑΠ και αυτό γιατί πολλοί ασθενείς με ήπια νόσο δεν συμβουλεύονται τον γιατρό τους, αγνοώντας ακόμα και την ύπαρξη του προβλήματος.

Αιτίες εμφάνισης της νόσου
Η βασικότερη αιτία εμφάνισης της νόσου είναι αναμφίβολα το κάπνισμα. Όλα τα είδη καπνού είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της ΧΑΠ (βιομηχανοποιημένα τσιγάρα, στριφτός καπνός και σε κάπως μικρότερο ποσοστό τα πούρα και ο καπνός πίπας). Στην Ελλάδα προσβάλλει περισσότερο τους άντρες δεδομένου ότι είναι πιο φανατικοί καπνιστές (σε ποσοστό μέχρι 2,5 φορές περισσότερο), αν και αυτό αναμένεται να αλλάξει τα επόμενα χρόνια, καθώς όλο και περισσότερο ποσοστό γυναικών καπνίζουν.
Το κάπνισμα λοιπόν είναι ο κύριος αλλά όχι ο μοναδικός λόγος εμφάνισης ΧΑΠ. Υπάρχουν περιπτώσεις εκδήλωσής της σε περιβάλλον εργασίας λόγω της εισπνοής ορισμένων ειδών σκόνης και καπνού, ενώ έχει παρατηρηθεί και μια ευαισθησία κληρονομικού χαρακτήρα.

Κατηγορίες ΧΑΠ
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), κατηγοριοποιείται σε δύο επιμέρους σαφώς διακριτές μεταξύ τους κατηγορίες, που όμως μπορεί να συνυπάρχουν στον ίδιο ασθενή σε άλλοτε άλλο βαθμό:
• Το πνευμονικό εμφύσημα, η νόσος εκείνη που προσβάλλει και καταστρέφει τις κυψελίδες, με αποτέλεσμα την υπερδιάταση των πνευμόνων οι οποίοι κατακρατούν τον αέρα, χάνοντας προοδευτικά μέρος της λειτουργικότητάς τους. Το κύριο σύμπτωμα του πνευμονικού εμφυσήματος είναι η δύσπνοια , κυρίως κατά την κόπωση.
• Τη χρόνια βρογχίτιδα η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολική παραγωγή βλέννας και οίδημα του βλεννογόνου και η οποία με τη σειρά της προκαλεί στένωση των βρόγχων, συχνές λοιμώξεις, βήχα και πτύελα. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της χρόνιας βρογχίτιδας είναι ο χαρακτηριστικός πρωινός, κυρίως παραγωγικός βήχας των καπνιστών, ο λεγόμενος «τσιγαρόβηχας».

Συμπτώματα
Άλλο επακόλουθο της ΧΑΠ είναι, να προκληθούν αναπνευστικές λοιμώξεις, με αποτέλεσμα τα τρία προαναφερθέντα συμπτώματα (βήχας, δύσπνοια, βλέννες) να πρωτοεκδηλώνονται ή να επιδεινώνονται. Άλλα συμπτώματα είναι το οίδημα των σφυρών, ο συριγμός, η κατάθλιψη, οι διαταραχές του ύπνου.
Κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα παρόξυνσης. Οι παροξύνσεις αυτές δεν είναι τίποτε άλλο από την επιδείνωση των συμπτωμάτων του ασθενούς που προκαλούνται κυρίως από ιογενείς λοιμώξεις και σε ορισμένες περιπτώσεις από αλλαγές του καιρού και σκόνη.

ΧΑΠ : Διάγνωση –Σπιρομέτρηση
Είναι ξεκάθαρο ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι επιβεβλημένη. Η διαγνωστική εξέταση για την διάγνωση της ΧΑΠ, λέγεται σπιρομέτρηση.
→Η σπιρομέτρηση είναι η ποσοτική και ποιοτική μέθοδος μέτρησης της αναπνευστικής ικανότητας. Στην περίπτωση που υπάρχει στένωση των αεραγωγών, εκπνέεται λιγότερος αέρας στο πρώτο δευτερόλεπτο και επομένως η FEV1και ο λόγος FEV1/ FVC είναι μειωμένα. Όλες οι παραπάνω μετρήσεις είναι απαραίτητες για την ταξινόμηση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) σε στάδια και την εξατομικευμένη θεραπεία του κάθε ασθενή.
Πιο αναλυτικά, το κάπνισμα, επιταχύνει το ρυθμό μείωσης της FEV1 σε όλες τις ηλικίες. Στην εφηβεία, μειώνει την αναπνευστική λειτουργία κατά 10%. Στους ενήλικες, το κάπνισμα αποτελεί την καλύτερη ερμηνεία για την αυξημένη μείωση της FEV1. Στους καπνιστές ο ρυθμός μείωσης της FEV1 με την πάροδο της ηλικίας είναι διπλάσιος από τους μη καπνιστές. Στους καπνιστές όμως, που θα εμφανίσουν στο μέλλον Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια(ΧΑΠ), ο ρυθμός μείωσης είναι πολύ μεγαλύτερος και υπολογίζεται σε 150cc το χρόνο.

Η σπιρομέτρηση λοιπόν, μπορεί να βοηθήσει καταλυτικά στην αναγνώριση αυτών των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς που πάσχουν από ΧΑΠ παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνο του πνεύμονα και πλήθος άλλων παθήσεων. Άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις που μπορεί να ζητηθούν κατά περίπτωση είναι:
1. Ακτινογραφία ή αξονική θώρακος
2. Ανάλυση αερίων αίματος
3. Εργαστηριακές εξετάσεις (έλεγχος ενζύμου α1 αντιθρυψίνης). Το ένζυμο αυτό διερευνάται κυρίως αν είσαι κάτω των 45 ετών ή έχεις γνωστό οικογενειακό ιστορικό.

ΧΑΠ : Αντιμετώπιση –Θεραπείες
Η πρώτη λοιπόν και απολύτως απαραίτητη απόφαση που πρέπει να πάρει ένας ασθενής είναι η άμεση και καθολική διακοπή του καπνίσματος. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει θεραπεία που να οδηγεί στην εξαφάνιση της νόσου, η παύση του καπνίσματος εμποδίζει την επιβάρυνση της πνευμονικής λειτουργίας που παρατηρείται στους καπνιστές.
Από εκεί και πέρα, η αντιμετώπιση της ΧΑΠ, εξαρτάται αφενός από τα συμπτώματα και αφετέρου από την έκταση της καταστροφής των πνευμόνων.
• Μια κατηγορία ασθενών (σπάνια) μπορεί να χρειάζονται αγωγή μόνο κατά τις παροξύνσεις.
• Οι ασθενείς με τακτικά συμπτώματα χρειάζονται εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα που προκαλούν χαλάρωση (χάλαση) των μυών στα τοιχώματα των αεραγωγών και μειώνουν τη στένωση που υπάρχει.
• Σε ασθενείς με πιο σοβαρή στένωση των αεραγωγών, οι οποίοι έχουν συχνές παροξύνσεις, μπορεί να χρειάζονται εισπνεόμενα αντιφλεγμονώδη, κορτικοειδή φάρμακα, που έχουν τοπική κυρίως δράση στο αναπνευστικό.
• Σε ασθενείς με σοβαρότερη νόσο και αναπνευστική ανεπάρκεια μπορεί να χορηγηθεί οξυγόνο προς ανακούφιση των συμπτωμάτων, είτε κατά μικρά διαστήματα ( π.χ. κατά τον ύπνο ) ή και συνεχόμενα για τουλάχιστον 16 ώρες την ημέρα.
Είναι σημαντικό ο ασθενής να μην είναι παχύσαρκος αφού το επιπλέον βάρος επιβαρύνει τα συμπτώματα της δύσπνοιας και της κόπωσης. Από την άλλη πλευρά, όπως προείπαμε, ένα σύμπτωμα που συνοδεύει τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια(ΧΑΠ) είναι η κατάθλιψη, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην απώλεια βάρους και κατ’ επέκταση στην αδυναμία των θωρακικών μυών. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρχει επαρκής θερμιδική λήψη προκειμένου ο ασθενής να είναι σε καλή φυσική κατάσταση.

ΧΑΠ : Τακτικός εμβολιασμός
Επειδή οι ασθενείς με ΧΑΠ τείνουν να πλήττονται σε μεγαλύτερη συχνότητα από λοιμώξεις του αναπνευστικού, συνιστάται να εμβολιάζονται σε τακτική βάση για τον ιό της γρίπης και βάσει οδηγιών για τον πνευμονιόκοκκο και τον έρπητα ζωστήρα.
Οι ασθενείς που νοσηλεύονται με Covid-19 και ΧΑΠ, αντιμετωπίζουν τουλάχιστον πέντε φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν, σύμφωνα με νέα μελέτη επιστημόνων των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ.
Η μελέτη βρήκε πως οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με κορωνοϊό αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για 17 σοβαρές επιπλοκές (πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια, θρόμβωση κ.α.), σε σχέση με τους ασθενείς με γρίπη στο νοσοκομείο, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σε σχέση με τη γρίπη, οι ασθενείς με Covid-19 έχουν σχεδόν 19 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σύνδρομο οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας (ARDS), και επίσης υπερδιπλάσιο κίνδυνο για μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή του καρδιακού μυ), εσωτερική εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (συνήθως στα πόδια), πνευμονική εμβολή (θρόμβωση στους πνεύμονες) και ενδοκρανιακή αιμορραγία
Πολλοί ρωτούν για τη μη χρήση μάσκας στους ασθενείς με ΧΑΠ... Ειδικά αυτοί , πρέπει να φορούν μάσκα σε οποιαδήποτε επαφή με κόσμο αφού κινδυνεύουν περισσότερο! Μόνο υπερκαπνικοί και υποξαιμικοί ασθενείς θα βιώσουν αληθή δυσπνοικά φαινόμενα και δύναται να κυκλοφορούν άνευ. Έτσι όμως εκτίθενται στον ιό οπότε, η οδηγία μας είναι η αποφυγή επαφών.

Το τρίπτυχο μάσκα-χέρια-αποστάσεις επιβάλλεται καθώς και τακτικός έλεγχος στον πνευμονολόγο για εμβολιασμό - σταθεροποίηση της κατάστασης τους.