Οι γυναίκες του σήμερα

Θα ήθελα να ξεκινήσω με την αναφορά μου στον ρόλο της γυναίκας με ένα απόσπασμα που αποτελεί πραγματικό διάλογο με ένα κορίτσι 12 ετών:

Κορίτσι: «Πάντως εγώ το έχω πει πολλές φορές…θα ήθελα να ήμουν αγόρι».
Ντένια: «Τι σε κάνει να το λες αυτό;»
Κορίτσι: «Έχω παρατηρήσει ότι οι μαμάδες των αγοριών φέρονται διαφορετικά.»
Εγώ: «Δηλαδή; Πώς διαφορετικά;»
Κορίτσι: «Είναι πιο ελαστικές. Ενώ οι μαμάδες των κοριτσιών δεν είναι ευχαριστημένες με τίποτα».

Σάστισα για λίγο όταν κατάλαβα ότι μέσα σε μία πρόταση το κοριτσάκι αυτό, στην πολύ αρχή της εφηβείας του, είχε χωρέσει μία ολόκληρη κοσμοθεωρία για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα σήμερα. Πόσες απαιτήσεις- προσδοκίες διαπερνούν - ρητά και άρρητα - την ανατροφή των κοριτσιών, από μαμάδες που καλούνται και οι ίδιες να ανταποκριθούν σε απαιτήσεις- προσδοκίες του συντροφικού, επαγγελματικού, κοινωνικού περιβάλλοντος, αλλά και των δικών τους μαμάδων, που κι αυτές κλήθηκαν να ανταποκριθούν σε ανάλογες απαιτήσεις / προσδοκίες, κ.ο.κ. Και αυτό δεν σημαίνει ότι τα αγόρια δεν περνάνε δύσκολα, καθώς και αυτά γαλουχούνται σε στερεότυπα και κοινωνικές επιταγές για το τι σημαίνει άντρας. Στερεότυπα που, ευτυχώς, έχουν μπει σε αμφισβήτηση, καθώς φαίνεται ότι φέρνουν τους σύγχρονους άντρες σε αδιέξοδα. Αυτό που κράτησα από τα λόγια του κοριτσιού αυτού όμως και που πιστεύω ότι εκφράζει την αλήθεια πολλών γυναικών είναι το συναίσθημα: «δεν είναι ευχαριστημένες με τίποτα».

Μιλώντας με γυναίκες διαφόρων ηλικιακών ομάδων και μορφωτικών επιπέδων, μέσα από τη δουλειά μου αλλά και όχι μόνο, αυτό που βλέπω είναι γυναίκες να προσπαθούν. Προσπαθούν να είναι καλές σύζυγοι, στοργικές μητέρες, πετυχημένες επαγγελματίες, όμορφες, αδύνατες, κοινωνικές.... Προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε πολλούς ρόλους και νοιώθουν αποτυχία, ματαίωση ή ακόμα και ενοχή όταν δεν τα καταφέρνουν. Και η προσπάθεια αυτή είναι συνήθως μοναχική. Είτε γιατί δεν έχουν ανθρώπους αρκετά κοντινούς να το επικοινωνήσουν όλο αυτό με ασφάλεια, είτε γιατί δεν ξέρουν να μοιράζονται, είτε γιατί δεν βρίσκουν το χρόνο είτε γιατί και αυτές οι ίδιες δεν ξέρουν ότι προσπαθούν τόσο. Οπότε, έχουμε γυναίκες που προσπαθούν μόνες. Και μάλιστα, γυναίκες που ενώ προσπαθούν τόσο, «δεν είναι ποτέ ευχαριστημένες με τίποτα». Άλλωστε η προσπάθεια δεν έχει ταβάνι…

Ας κάνουμε ένα μικρό ταξίδι στο χρόνο…

Η γυναίκα στις παραδοσιακές κοινωνίες έπαιρνε δύναμη μέσα από την προσφορά: δίνοντας στους άλλους κέρδιζε την εκτίμηση και την αναγνώρισή τους, με άμεσο αντίκτυπο στην αυτοεκτίμησή της. Τα δύο στοιχεία που ήταν κεντρικά στην ταυτότητά της ήταν η προσφορά και η δύναμη. Στις παραδοσιακές οικογένειες η γυναίκα κέρδιζε το σεβασμό και την εκτίμηση των γύρω της μόνο από το ρόλο της ως μάνα. Η σχέση μητέρας- παιδιού θεωρείται, μέχρι και σήμερα ίσως, η πιο στενή σχέση ζωής. Παρ' όλα αυτά, ήταν γενικά παραδεκτό πως η γυναίκα κατείχε δύναμη, την οποία αναγκαζόταν να κρύβει ή να χρησιμοποιεί με έμμεσο τρόπο. Σύμφωνα με ένα γνωμικό, «ο άντρας είναι το κεφάλι της οικογένειας και η γυναίκα ο λαιμός». Αξίζει να σημειώσουμε πως οι γυναίκες αυτές λειτουργούσαν σε ένα περιβάλλον που τους παρείχε βιολογική και συναισθηματική ασφάλεια και είχαν απόλυτη επίγνωση των προσδοκιών των άλλων καθώς και του σκοπού της ζωής τους: αυτά που απλόχερα έδιναν στους άλλους, απλόχερα επέστρεφαν σ’ αυτές με τη μορφή της συναισθηματικής κάλυψης και της κοινωνικής αναγνώρισης. Έτσι, όλοι ήταν ικανοποιημένοι.
Τα δεδομένα άλλαξαν όταν επικράτησε η αστική, πυρηνική οικογένεια. Ο άντρας πλέον καλύπτει τις υλικές ανάγκες της οικογένειας, ενώ η γυναίκα αναλαμβάνει το ρόλο της νοικοκυράς και θέλοντας να συνεχίσει να προσφέρει - αφού έχει βιώσει πως το να δίνεις είναι καλό - στρέφεται στα παιδιά της. Τα παιδιά δίνουν νόημα στην ύπαρξή της, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι μέσα απ’ αυτά προσπαθεί να καλύψει δικές της ανάγκες. Εντωμεταξύ η συζυγική σχέση καθίσταται ανύπαρκτη. Σαν αποτέλεσμα, η γυναίκα στις αστικές οικογένειες δίνει, χωρίς να παίρνει τίποτα πίσω. Εισπράττει απογοήτευση τόσο από τα παιδιά όσο και από της σχέση της με το σύζυγο. Στρέφεται έτσι στο επάγγελμα. Προσπαθεί να βρει τη δικαίωση που αναζητά μέσα από την επαγγελματική χειραφέτησή της.
Φτάνουμε έτσι στη σημερινή εποχή. Στη σημερινή κοινωνία, με τις οικονομικές συνθήκες που επικρατούν, οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται. Αυτό που παρατηρείται όμως δεν είναι η ευχαρίστηση από την εργασία, την προσφορά, την κοινωνικότητα και την οικονομική ανεξαρτησία, αλλά κούραση, καβγάδες και ένα συναίσθημα ανικανοποίητου. Οι άντρες, κουβαλητές από ανέκαθεν, δεν βρίσκουν ρόλο στην οικογένεια. Μέχρι τώρα, ο ρόλος τους ήταν να φέρνουν στο σπίτι τα απαραίτητα. Τώρα αυτό μπορούν να το κάνουν και οι γυναίκες. Τι μένει λοιπόν γι’ αυτούς; Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες έχουν μάθει πως είναι υπεύθυνες για όλα: το σπίτι, τα παιδιά, τη δουλειά, την εξωτερική εμφάνιση. Σαν να υπάρχει μία άρρητη εντολή που περνάει από τη μία γενιά στην επόμενη: «η γυναίκα κρατάει το σπίτι». Κάτι σας θυμίζει;

Και εργαζόμενη και γυναίκα…

Η εργαζόμενη μητέρα απολαμβάνει την οικονομική ανεξαρτησία της, τη χαρά της δημιουργίας και της κοινωνικότητας, την προσωπική καταξίωση, έχει γνωριμίες και οργανώνει το χρόνο της, έχοντας το προνόμιο οι αρμοδιότητές της να μην περιορίζονται σε τέσσερεις τοίχους. Από την άλλη πλευρά, η μητέρα που δεν εργάζεται έχει περισσότερο προσωπικό χρόνο και μπορεί έτσι να απολαμβάνει περισσότερο χρόνο με τα παιδιά και το σύζυγο, όντας απαλλαγμένη από τα εργασιακά άγχη. Επίσης, δεν έχει συμμετοχή σε ό, τι αφορά το πορτοφόλι της οικογένειας, γεγονός που την απαλλάσσει από περαιτέρω ανησυχίες. Μοιάζει να έχει μία ζωή χωρίς στρες και έγνοιες. Στην πραγματικότητα όμως, τα πλεονεκτήματα της εργαζόμενης μητέρας είναι τα μειονεκτήματα της μη εργαζόμενης μητέρας και το αντίστροφο. Ό,τι απολαμβάνει η εργαζόμενη μητέρα, το στερείται αυτή που δεν εργάζεται (και το ανάποδο). Κάπως έτσι αρχίζουν τα πράγματα να ξεφεύγουν από λογικές τύπου άσπρο-μαύρο. Κάπως έτσι αρχίζουμε να βλέπουμε και όλες τις αποχρώσεις του γκρι…

Η γυναίκα σήμερα

Θα έλεγα πως η πρόκληση για τη σύγχρονη γυναίκα είναι να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο του ανικανοποίητου. Με άλλα λόγια, να δώσει χώρο και χρόνο στον εαυτό της για να συνδεθεί με ό,τι είναι αυτό που την ικανοποιεί, τη θρέφει και της δίνει δύναμη, για να συνεχίσει να προσφέρει όπου η ίδια θέλει και έχει νόημα. Δεν είναι όσο εύκολο ακούγεται. Καταρχήν δεν της το έμαθε κανείς. Μέχρι τώρα στις προηγούμενες γενιές η ικανοποίηση-ειδικά στο γυναικείο φύλο- εν αποτελούσε προτεραιότητα και μάλλον ερχόταν σε αντίθεση με τα κυρίαρχα μοτίβα της θυσίας, της προσφοράς και της υποταγής. Επιπρόσθετα, κάθε τι καινούριο θέλει χρόνο. Το οικείο έχει μεγάλη δύναμη, άσχετα αν έχει και κόστος.
Αξίζει όμως να θυμάσαι: έχεις τη δύναμη. Εσύ διαλέγεις πώς θα την αξιοποιήσεις.