Πρότυπα για τα σημερινά παιδιά, πως διαμορφώνονται;

Τα σημερινά παιδιά κατακλύζονται από πρότυπα προερχόμενα τόσο από τις σημαντικές σχέσεις της ζωής τους: γονείς, συγγενείς, δάσκαλοι, όσο και από ερεθίσματα της καθημερινότητας τους: παιδικοί ήρωες, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Social Media.

“ Ένα πρότυπο προσανατολίζει και καθοδηγεί τον άνθρωπο, δίνοντας κατεύθυνση και νόημα στη ζωή του. Αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ή αποφυγή, όπως επίσης εμπνέει και βοηθάει σημαντικά, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου”.

Διαμορφώνοντας πρότυπα…
Τα παιδιά, από τη γέννησή τους ακόμα, παρατηρούν και επεξεργάζονται τα ερεθίσματα που παίρνουν από το περιβάλλον τους. Μιμούνται συμπεριφορές που βλέπουν στους σημαντικούς άλλους και ειδικά τους γονείς τους κι έτσι μαθαίνουν και αρχίζουν να κατανοούν το περιβάλλον τους.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει, κάνουν την εμφάνιση τους νέα πρότυπα, τα οποία θα επηρεάσουν με τη σειρά τους τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του.
Το σχολείο είναι η δεύτερη σημαντική κοινωνική ομάδα που εισέρχεται το παιδί μετά την οικογένεια. Είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας, ένα σύστημα με συγκεκριμένους κανόνες και πρότυπα συμπεριφορών, που το παιδί καλείται να ακολουθήσει, ώστε να ενταχθεί ομαλά και να γίνει αποδεκτό. Σ’ αυτό, θα παίξει σημαντικό ρόλο ο δάσκαλος, στον οποίο το παιδί θα προσδώσει στοιχεία γονεϊκού ρόλου και θα ταυτιστεί μαζί του, με σκοπό να μπορέσει μέσα από μια σχέση ασφάλειας, να ενταχθεί ομαλά στο σχολικό γίγνεσθαι.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, παρατηρείται να μειώνεται το κύρος των γονιών και εκπαιδευτικών και να ενισχύεται η επιρροή των συνομηλίκων, οι οποίοι λειτουργούν ως ένα σημαντικό πρότυπο για τα παιδιά της ηλικίας αυτής.
Πρωταρχικό ρόλο, βέβαια, παίζουν και τα κοινωνικά πρότυπα. Ιδιαίτερα, στη σημερινή εποχή, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και τα Social Media πρωτοστατούν στη διαμόρφωση και προβολή προτύπων, κυρίως από το χώρο του θεάματος όπως, τραγουδιστές, μοντέλα, αθλητές, ηθοποιοί, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν ένα ιδεατό τρόπο ζωής. Παιδιά και έφηβοι ταυτίζονται μαζί τους και θέλουν να τους μοιάσουν προσδοκώντας με αυτό τον τρόπο να ευτυχήσουν.
Το πώς και σε ποιο βαθμό θα επηρεαστούν τα παιδιά από αυτά τα κοινωνικά πρότυπα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς, συνήθως, δεν ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα και δεν δίνουν έμφαση στο χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων και επιτευγμάτων που κατακτούνται με κόπο.

Πώς μπορούν οι γονείς και το περιβάλλον να οδηγήσουν στη διαμόρφωση υγιών προτύπων;
Οι γονείς, είναι οι πρώτοι δάσκαλοι και σημαντικά πρότυπα για τα παιδιά. Μέσα από τη δική τους στάση απέναντι στη ζωή, τις συνήθειες και τις αξίες τους, τους μαθαίνουν πώς να πορευθούν. Τα παιδιά βλέποντας πώς οι γονείς επικοινωνούν, σχετίζονται, διεκδικούν, διαχειρίζονται και αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα τους, παίρνουν μαθήματα για το πώς τα ίδια θα πράξουν ανάλογα στη δική τους ζωή. Μαθαίνουν να «κρατάνε», από τις συμπεριφορές και τις στάσεις των γονιών τους, τόσο τα λειτουργικά κομμάτια, όσο και τα δυσλειτουργικά κομμάτια, συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιούν.

Οι συμβουλές και οι νουθεσίες που δε συνάδουν με πράξεις από τη μεριά των γονιών, δύσκολα αφομοιώνονται από τα παιδιά. Για παράδειγμα, γονείς που αγαπούν το διάβασμα και τη γνώση, καλλιεργούν στα παιδιά τους την ίδια αγάπη. Γονείς που μεταξύ τους επικοινωνούν, συνεργάζονται και εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο, μαθαίνουν στα παιδιά του πώς να φτιάξουν και τις δικές τους σχέσεις. Ακόμα, γονείς που παραδέχονται τα λάθη τους και προσπαθούν να τα διορθώσουν, βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι κανείς δεν είναι τέλειος και μπορούν να επανορθώσουν.

Επομένως, οι γονείς, με τις πράξεις τους και όχι με τα λόγια τους, δίνουν το παράδειγμα στα παιδιά τους και τα βοηθούν να διαμορφώσουν το χαρακτήρα τους, να κοινωνικοποιηθούν και να ενταχθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο. Αυτό είναι και το ποιο σημαντικό που θα πρέπει να θυμούνται οι γονείς όταν πιέζουν τα παιδιά να κάνουν πράγματα που οι ίδιοι δεν κάνουν και δεν θα έκαναν.
Επιπλέον, οι γονείς αναπτύσσοντας μια σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής με τα παιδιά τους, θα κάνουν τα ίδια να νιώθουν περισσότερο άνετα να προσεγγίζουν τους γονείς ώστε να μοιραστούν τις δυσκολίες τους. Με τον τρόπο αυτό, ο γονιός είναι παρών στη ζωή του παιδιού και μπορεί να το συμβουλέψει και να το καθοδηγήσει προς τη μίμηση υγιών προτύπων και λειτουργικών συμπεριφορών. Επίσης, βοηθά το παιδί, μεγαλώνοντας να αναπτύξει κριτήρια, στάσεις και συμπεριφορές, που θα το βοηθήσουν στην ομαλή ένταξή του στη κοινωνία αλλά και στη λήψη σημαντικών αποφάσεων στη ζωή του.
Η αλήθεια είναι ότι ο γονιός φέρει μεγάλη ευθύνη ώστε να λειτουργήσει ως ένα θετικό πρότυπο για το παιδί του. Στο μυαλό πολλών γονιών αυτό μεταφράζεται με μια προσδοκία τελειότητας από τη πλευρά τους: να λύνουν τις διαφορές τους πάντα ήρεμα, να μη φωνάζουν, να μη θυμώνουν, να μην έχουν συνήθειες που τα παιδιά τους δεν θα ήθελαν να αποκτήσουν (π.χ. το κάπνισμα) και η λίστα αυτή μπορεί να μη τελειώνει ποτέ…… Με έναν τρόπο, δηλαδή να μην είναι «ανθρώπινοι».

Ωστόσο, στη πραγματικότητα, αρκεί ο γονιός να φροντίσει να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας με το παιδί του. Μια σχέση που να είναι κοντά του όταν θα τον χρειαστεί, να παραδέχεται τα λάθη του και να μιλάει για τα συναισθήματα του, να είναι ανοιχτός και διαθέσιμος προς το παιδί του και τις ανάγκες του.

Αυτή η σχέση από μόνη της χτίζει μια δυνατή βάση γονέα-παιδιού, από την οποία το παιδί μεγαλώνοντας, θα αποφασίσει τι θα κρατήσει και τι θα αφήσει πίσω του.